Mezar taşı neden farklı?
Edirnekapı Şehitliğini adım adım geziyoruz. Adım attığımız yer toprakta mutlaka bir şehidimiz var. Şehitliğimizi gezerken gözümüze bir mezar taşı ilişiyor. Farklı bir mezar taşı. Diğerlerine benzemeyen bir mezar taşı. Önce mezar kime aitmiş diye baktık, sonra neden mezarı taşı böyle yapılmış. İşte mezarın sahibi ve mezar taşının ayrı ayrı iki hikayesi:
MEZARDA YATAN YUSUF AKÇURA: TATAR ASILLI TÜRK YAZAR
Türkçülük akımının önde gelen temsilcilerinden olan Yusuf Akçura, Tatar asıllı Türk yazar ve siyaset adamıdır. 1876’da Simbir’de doğdu. 1895’te Harbiye Mektebi’ne girdi. Türkçülük hareketlerine katıldığı için askerlikten uzaklaştırılıp sürgüne gönderildi. Bir arkadaşıyla birlikte Paris’e kaçtı. Orada Siyasi İlimler Okulu’nda okudu. Türkçülük fikirlerini yaymak için 1905’te Rusya’ya gitti. Kazan’da tarih, coğrafya ve Türk edebiyatı dersi okuttu. Meşrutiyetin ilanından sonra cezasının kaldırıldığını öğrenince İstanbul’a döndü. İstanbul’da Türk Derneği’ni kurdu. Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu’ya geçerek Millî Mücadele’ye katıldı. Türk Tarih Kurumu başkanlığında bulundu, bir süre milletvekilliği yaptı. 1925’te açılan Ankara Hukuk Mektebi’nde siyasî tarih hocalığına başladı, 1931’de Atatürk tarafından Türk Tarih Kurumu’nu kurmakla görevli bilim adamları arasında yer aldı ve 1932’de buranın başına getirildi. 1933 Üniversite Reformundan sonra İstanbul Üniversitesinde Siyasi Tarih profesörlüğü de yaptı. 1935’te İstanbul’da öldü.
Eserleri: Düzyazı: Üç Tarz-ı Siyaset, Mevkufiyet Hatıraları, Rusya’daki Türk Tatar Müslümanların Şimdiki Vaziyeti ve Emelleri, Osmanlı İmparatorluğunun Dağıima Devri, Türk Yıllığı
MEZAR TAŞI: SÜYÜM BİKE MİNARESİ
Yusuf Akçura’nın mezar taşı, Kazan Kalesi’ndeki han mescidinin minaresi, Süyüm Bike minaresi diye anılır. Kazan kalesinde bir minare görürsünüz, 58 metre yüksekliğinde, hafif yatık ve silme tuğla… Tatarlar Süyüm Bike Kulesi derler ona. Sebebi de, bu minarenin dibinde Süyüm Bike’nin ağlamış olduğu rivayetidir. Kazan kadınları, minarenin dibinde dua eder, dilek dilerler. Günümüz Tataristan’ın millî kahramanı olarak kabul edilir. Kazan şehrindeki Süyüm Bike Kulesi onun adını taşır.
SÜYÜM BİKE KİMDİR? RUSLARIN HAİNLİĞİNE KURBAN GİDER
Aslen Nogay mirzalarından Yusuf Mirza’nın soyundan gelen, Saraycık kökenli bir asilzade kızıdır. 12 yaşında Kazan’a gelmiştir. 1533 yılında Kazan Hanı Can Gali Han ile evlenmiştir. 1535 yılında Can Gali Han vefat eder. Bunun üzerine Süyüm Büke 1536’da Safa Giray Han ile evlenir. 1549 yılında Safa Giray Han’ın da ölmesinin ardından, iki yaşındaki oğlu Ödemişgiray adına kazan tahtının idaresini üstlenir. Kazan Hanlığı’nın Rusların eline geçmesi üzerine 1553 yılında Rus Çarı IV. İvan tarafından Moskova’ya tutsak olarak getirilir. Altı yaşındaki oğlu Ödemişgiray’ı Ruslar vaftiz ederek Hristiyanlaştırırlar ve ‘Aleksander’ adını verirler. Süyümbike’nin babası, Nogay Hanı Yusuf Mirza Rus Çarı IV. İvan’dan kızının kendisine iadesini ister ama bu talebi cevapsız kalır. Süyümbike bir yıl sonra 1554’de Moskova’da kahır içinde ölür. Mezarı belli değildir. Oğlu vaftiz edilerek ‘Aleksander’ adı verilen oğlu Ödemişgiray da annesi ve babası ile aynı kaderi paylaşır ve 19 yaşında veremden ölür. Süyüm Bike’li yıllarda Kazan’da 536 cami varmış, şu anda 40 civarında