Edirnekapı Şehitliğinde bir Alman Yahudi mimar yattığını biliyor muydunuz? İstanbul ve Ankara’da birçok mimari eserlere imza atan Bruno Taut, 20. yüzyılın önde gelen Alman mimarlarındandır. 1930 yıllarda Almanya’da Hitler faşizmi güçlenmeye başlayınca, Taut, birçok Alman Yahudi bilim adamı gibi Almanya’dan kaçar. İlk önce İsviçre’ye sonra Japonya’ya oradan da Türkiye’ye gelir. Ve ölümüne kadar da Türkiye’de kalır. Peki, neden Edirnekapı Şehitliği’ne defnedilir. İşte detayları:
HAYATI HEP GÖÇMENLİKLE GEÇER
1921 – 1924 yılları arasında Magdeburg’da şehir yapı kurulunda, 1924 – 1932 yılları arasında Berlin GEHAG firmasında mimarlık yapar. 1930 yılında Berlin-Charlottenburg Teknik Yüksekokulu ve Meskencilik Profesörlüğüne çağrılır, böylece Sanat Akademisi üyesi olur ve Bruno Taut Japon Uluslararası Mimarlar Birliği’nin şeref üyeliğini kabul eder. 1933 yılında Japonya’ya göç eder.
Diğerleri gibi zamanın ünlü Alman firmalarının (Krups, Siemens, Märklin gibi) Almanya’nın başına getirdiği Adolf Hitler’in nasyonal sosyalist (Nazi) yönetiminden kaçıp 1936 yılında Türkiye’ye gelen Taut’a İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde yöneticilik ve Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığında mimarlık bölümü başkanlığı görevi verilmiştir.
NEDEN EDİRNEKAPI’DA YATIYOR?
Atatürkün naaş’ının konulduğu katafalkın çizimini 36 saatte bitirmiştir ve zamanında verilen 1000 lirayı Türk devletinden istememiş, karşılığında tek bir teşekkür mektubu istemiştir. Yıllardır astım hastası olan Taut, 24 Aralık 1938 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Vasiyeti üzerine Edirnekapı şehitliğine defnedilmiştir. Bruno Taut, şimdiye kadar İstanbul Edirnekapı Şehitliği’ne kabul edilip gömülen tek gayrimüslimdir. Ayrıca Edirnekapı Şehitliğinin en son tasarımını ve mimari çizimini yapıp bugünkü son halini veren de Bruno Taut’dur.
KENDİSİ İÇİN YAPTIĞI EVDE KALAMADAN VEFAT EDİYOR
1938’in sonuna doğru Bruno Taut’un kendisi için bugünkü 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nün Ortaköy ayağına yakın bir yerde bir ev inşa eder. Boğaz manzarasını en güzel açıdan görecek şekilde inşa olunmuştur. Yapı, Budist tapınaklarının yani pagodaların mimarisine olan benzerliği ile hemen akla Uzakdoğu’yu getirir. Ama, Taut, kendine ev yaparken mimarlık dehasını konuşturmuş, Japon mimarisinin çizgileriyle Türk mimarisinin çizgilerini harmanlamış, boğazın kıyısına parmak ısırtan bir ev yapmıştır.
Yaptığı bu ev zamanla, Boğaziçi’nin markalarından biri olmuş, günümüze kadar ulaşmıştır. Taut Ortaköy’e inşa ettiği bu saray yavrusunun sefasını fazla süremez. Çünkü evi yaptırdıktan birkaç ay sonra, Aralık 1938 de ölür. Taut, Atatürk’ün katafalkını (cenazesininim üzerine konacağı yapıyı) yaparken soğuk algınlığına yakalanmış, kısa bir zaman sonra da ölmüştür. Ve Edirnekapı Şehitliği’ne gömülmüştür.
TÜRKİYE’DE YAPTIĞI ESERLERİ
Ankara’da Dil Tarh Coğrafya Fakültesi (1936-38)
Atatürk Lisesi (1937-38)
Trabzon Lisesi (1937-38)
İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü (1938).
Ayrıca,
İstanbul’da kendi evi (1938)
Atatürk’ün katafalkı (1938)
TASARIMLARI :
- Ankara Teknik Yüksekokulu, 1937
- Kimya Enstitüsü, 1937
- Ankara’da Hükümet semti, 1937
- Ankara’da bir tiyatro binası, 1937
- Ankara’da bir yemekhane, 1937
- Ankara’da parlamento binası, 1937
- Trabzon’da Yüksek erkek yatılı okulu (gerçekleştiren Franz Hillinger), 1937
- Ankara’da Atatürk Lisesi (Asım Kömürcüoğlu ile beraber, gerçekleştiren Franz Hillinger), 1937
- Ankara’da Kurtuluş Ortaokulu (Asım Kömürcüoğlu ile beraber), 1938
- İstanbul/Ortaköy’de Prof. Nissen’nin oturduğu evi, 1938
- İstanbul’da 15. Cumhuriyet Bayramı kutlama süslemeleri (Schütte eşi ile birlikte), 1938
- İzmir’de Kültür Bakanlığı Sergi Salonu, 1938
- Cebeci Ortaokulu (gerçekleştiren Franz Hillinger), 1938
- İzmir’de Kız-Enstitüsü (yalnız ilk yapı bölümü gerçekleşti), 1938
- Ortaköy’de kendi evini, 1938
- Bir sinagog (havra), 1938
- Ankara’da Mustafa Kemal Atatürk için katafalk, 1938
Kaynak: Reşat Ekrem Koçu; “Edirnekapusu Şehidliği”, İstanbul Ansiklopedisi, cilt: 9, İstanbul 1968, s. 4933-4935