İstanbul’un manevi sahipleri var. Ne demişti Yahya Kemal, Madrit Büyükelçiliğimizi yaptığı yıllarda nüfusumuz 14- 15 milyon kadarmış. Bir vesile ile kendisine ülkemizin nüfusu sorulduğunda: ”Türkiye’nin nüfusu 50 milyondur…” diye cevap vermiş. Orada bulunlar bu cevaba şaşırmışlar tabi ve hayretlerini gizleyemeyerek: ”Bu nasıl olur” demişler. Bunun üzerine Yahya Kemal şu izahı yapmış: ”Bunda şaşılacak ne varki? Biz ölülerimizle birlikte yaşarız.”
İşte İstanbul’un sokakları da manevi şahsiyetlerin yer aldığı türbe ve mezarlarla adeta süslenmiş…
Kabri, Kumkapı’da, Türkeli Caddesi’nde olan yolun ortasında duran bir mezar var. Aslında eskiden yolun ortası değildi. Burada bir mescid, bir dergah ve okul vardı. Şimdi sadece okul ve yolun ortasında kalan mezar var. Bu mahalde vaktiyle Şeyh Ferhad Mescidi bulunmaktaymış. Tezveren Dede diye bilinen bu zatın asıl ismi Mahmud’dur. Kendisi Ferhad Paşa Şeyhi diye yad edilen Şeyh Ramazan Halvetî Efendi’nin halifesidir. Ferhad Paşa’nın İstanbul’da yaptırdığı vakıfların ilki “Şeyh Ferhad” ve “Musalla” isimleri ile anılan mesciddir. Langa’da, Musalla semtinde inşa edilmiş olan bu mescid İhtifalci Mehmed Ziya Bey’in “İstanbul ve Boğaziçi” adlı eserinde “Musalla Medresesi” adı ile kayıtlıdır. Mi’mar Sinan tarafından inşa edilmiştir.
Mabedin Şeyh Ferhad ismi ile yad edilişi şöyle olmuştur. Ferhad Paşa’nın gördüğü bir rüyâyı Şeyh Mahmud Efendi tabir ederek kendilerinin vezir-i azam olacağını ve Padişaha damad olacağını söylemiş ve söyledikleri çıkınca Paşa da Şeyh Mahmud Efendi için bu mescidi yaptırmıştır. Fakat yanlışlıkla mabed “Şeyh Ferhad Câmii” adı ile anılagelmiştir. Söz konusu mescid 1781 senesindeki yangında yanmıştır.
Yolun ortasındaki kabirde şu kitabe yer almaktadır:
Tezveren Dede (?-1568)
Asıl adı Mahmud’dur. Halvetiyye tarikatına mensup Şeyh Ramazan/ Halveti Efendi’nin halifesidir. Ümmi olmakla beraber keşfi açık keramet/ ehli birisiydi. Zamanın padişahları ve ileri gelen devlet ricalinin kendi/ akibetlerini sordukları ve yapacakları işlerle ilgili tavsiyeler aldıkları/ rivayet edilmektedir. Kabir ziyareti adaplarını öğrenip böyle zatların/ karşısına nasıl çıkılacaksa öyle çıkmaya gayret edelim. Cenab-ı Hakk sırrını/ mukaddes eylesin.
Not: İstanbul’da Tezveren Dede adıyla dört farklı yerde daha farklı kişilere ait türbe de bulunmaktadır.