Hasköy’ün sembolü sinagog şimdi semt konağı
İstanbul’da görmeye çok az şahit olduğumuz sinagogların için de Beyoğlu Belediyesi sınırları içinde bulunan 150 yılı aşkın sinagog (havra) olarak kullanılan Hasköy sinagu şu anda eski halini epey değiştirerek de olsa halen Beyoğlu Belediyesi semt konağı olarak kullanılıyor.
Çıksalın Sinagogu, İstanbul’un Beyoğlu ilçesinde yer alan bir sinagogu. Geçmişte Musevilerin yoğun olarak yaşadığı Çıksalın semtinde bulunan sinagog, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Çıksalın Sinagogu, Hasköy Musevi Mezarlığı’na en yakın sinagog olma özelliği bulunuyor. Eğimli arazi üzerine iki katlı olarak inşa edilen Musevi ibadethanesi olan sinagog ikinci katı ibadethane, alt katı ise okul (yeşiva) olarak kullanılıyordu. Cemaat azlığı nedeniyle 1950’lerin sonunda terk edildi. Metruk sinagog 1998 yılında yıkıldı ve yerine önce sağlık ocağı olarak kullanılmak üzere aynı planda betonarme bir yapı inşa edildi. Şu anda da semt konağı ve bir kısmı da eğitim birimi olarak kullanılıyor.
HASKÖY NEDEN HASKÖY?
Hasköy hem Bizans döneminde hem de Osmanlı döneminde önemli bir semt olarak biliniyordu. Fetih’den sonra Fatih Sultan Mehmet Han’ın burada dinlendiği hocası Akşemsettin ile burada fetih sonrası istişare yaptığı ifade edilir. Hasköy (eski adı ile Picridion) en eski Yahudi yerleşim yörelerinden biridir. İkinci Haçlı Seferi komutanı Alman İmparator Konrad III İstanbul’dan geçmeğe karar verince sarayını terk eden Bizans İmparatoru Manuel I Komen daha emin bir yer olarak addettiği Hasköy’de Yahudi mahallesine yerleşmiştir.
YAHUDİ YERLEŞİM MERKEZİ OLARAK HASKÖY
Evliva Çelebi de Fatih Sultan Mehmet’in Safered Yahudilerini Hasköy’e yerleştirdiğini belirtmekte ve yörede ikamet edenlerin hayatı ve gelenekleriyle ilgili ayrıntılı bilgi vermektedir. Hasköy’ün belli başlı Yahudi mahalleleri: Abaşo la Kaye (Alt sokak), Maalem veya Keçeci Piri, Arabacılar, Şeyh Salih (Çıksalın), Kordova, Yeni Mahalle, Parmakkapı, Kalaycı Bahçe, Sarayiko ve Piri Paşa idi.
1715 ve 1756 İstanbul yangınları sonrası birçok aile Hasköy’e göç ederken 1804’te bu kez Hasköy bir yangın felaketi geçirdi, 11 sinagog ile 500 ev tamamen yandı. Hasköy 1894 (Şeyh Salih), 1900 (Piri Paşa), 1905 (Maalem), 1908 (Arabacılar), 1909 (Aynalıkavak), 1918 (Kordova) ve 1923 (Aynalıkavak) yıllarında da yangin felaketlerine uğradı ve her seferinde yüzlerce ev, dükkân ve çok sayıda sinagog yanarak kül oldu.
Kaynaklar:
http://www.smartbeyoglu.com/firma/22578/haskoy-maallem-sinagogu.html
https://www.salom.com.tr/arsiv/haber-102327-yine_haskoydeyiz__yeni_mahalle_sinagogu.html