Hazırlayan: Fahri Sarrafoğlu
İstanbul’un Laleli semtinde bulunan 18. yüzyılda hizmete girmiş bir kütüphane var. Laleli yokuşunu çıkarken kütüphane hemen solda kalır. Kütüphane, Osmanlı’nın meşhur sadrazamlarından ve aynı zamanda divan şairlerinden birine ait. Hayatını kitaba ve kitap koleksiyonuna ayırmış. Tüm servetini Valililik yatığı yerlerde “kütüphane açmaya ayırmış, bir devlet adamı. Evet, bu ünlü Sadrazam kim?
TÜM MAL VARLIĞINI KİTABA ADAYAN SADRAZAM
Koca Ragıp Paşa, Osmanlı Sadrazamları arasında hayatını kitaba adayan ender devlet adamalarından biridir. III. Mustafa’nın İstanbul’da başlattığı imar hareketine katıldı ve Koska’da (Laleli) kütüphane, çeşme, mektep yaptırdı. Kendi servetini kültür yatırımlarına harcamak istiyordu. Daha önce vali olarak bulunduğu yerlerde yaptığı gibi İstanbul kütüphanelerinden de yazma eserler topladı. Bilim adamlarının övgü ile bahsettiği bir kütüphane meydana getirdi. Devlet adamlığını ve edebi kişiliğini bir arada yürüten Koca Ragıp Paşa, üç dilde şiirler yazdı. Şiirleri hikmet (felsefe) ağırlıklı idi. 18. yüzyıl divan şiirinin beli başlı temsilcileri arasında yer aldı. Fıtnat Hanım ve koruyucusu olduğu şair Haşmet ile türlü şakaları günümüze kadar fıkra olarak anılıyor. Yaşarken şiirlerini toplayamamış ancak ölümünden sonra (1836, 1859) şiirleri düzenli bir divan halinde toplanmıştır.
KOCA RAGIP PAŞA KÜTÜPHANESİ
2 Mart 1763’de yapımı tamamlanan barok tarzdaki binanın mimarının Mimar Tahir Ağa olduğu düşünülse de kesin bir bilgi mevcut değildir. Kütüphanenin okuma salonunun üstü 12.30 metre yüksekliğinde bir ana kubbe ile örtülüdür. Kubbeyi taşıyan kolonlar demir parmaklıklarla çevrilidir. Burası, kütüphanenin ana kitap deposudur; içinde üç ahşap kitap dolabı bulunur. Kütüphanenin duvarları 18. yüzyıl çinileri ile süslenmiştir. Kütüphanenin koleksiyonu, Ragıp Paşa’nın vakfettiği 1000 parçalık yazma eser koleksiyonunu ve daha sonra bağışlarla elde edilen eserleri içerir. Yahya Tevfik Medresesi (447cilt), Yeni Medrese (207 cilt), Musalla Medresesi (172 cilt) gibi eğitim kurumlarının kitapları da kütüphaneye aktarılmıştır.
9000 ADET DERLEME ESER
İslami ilimler başta olmak üzere tarih, edebiyat ve diğer bilimlerle ilgili çoğunluğu Arapça eserler yer almaktadır. Kitapların 1.274’ü yazma, 1704’ü eski harfle basma ve 9000 adedi de yeni derlemedir. Külliye içinde yer alan Sıbyan Mektebi, uzun süre okul olarak kullanıldıktan sonra bir süre kütüphaneler Tasnif Komisyonu Bürosu olarak kullanılmış, 1954 yılında Çocuk Kütüphanesi haline getirilmiştir.Günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı yönetiminde olan kütüphane, Süleymaniye Kütüphanesi’ne bağlıdır. 1999’daki Marmara depreminden sonra geçici olarak hizmete kapatıldı; 2010 yılında restorasyonu başladı.
Kütüphanenin açılışından 40 gün sonra (9 Nisan 1763) hayatını kaybeden Koca Ragıp Paşa’nın türbesi, kütüphanenin ve külliyenin diğer yapılarının bulunduğu bahçe içinde yer alır.