Arizona’da bulunan “deve anıtının” sırrı
ABD Arizona eyaletinde bugün bile görebileceğiniz bir anıt var. Küçük bir piramidin üzerinde oturtulmuş bakır bir deveden oluşan anıt bugün Arizona’daki Quartzsite Mezarlığı’nda en sık ziyaret edilen yerlerden biri. Bu anıtın aslında ilginç bir hikâyesi var. İstanbul’dan başlayıp Arizona’da sona eren Hacı Ali’nin hikâyesidir bu. Her sene 10 Ocak’ta Hacı Ali/Hi Jolly adı ile kabrinin civarında yerel bir festival düzenleniyor. Hatta Hi Jolly isminde bir Osmanlı vatandaşının Amerika’nın güneybatısındaki maceralarını anlatan bir halk şarkısı da var. İşte detaylar:
SULTAN ABDÜLMECİD AMERİKAN ORDUSUNA DEVE HEDİYE EDİYOR
Arizona, Amerika’nın bir eyaleti olup çölleri ve kanyonları ile ünlüdür. Arizona’nın en önemli coğrafik özelliği elbette Büyük Kanyonu’dur. Arizona, Amerika’nın yüz ölçümü açısından 295,260 km ile altıncı büyük eyaletidir. İşte 1856 yılında Amerikan Ordusu güneydeki teçhizatı taşımak için bir deve birliği kurmaya karar verir. Çölü geçmek için güçlü ve dayanıklı bir hayvan olarak bilinen deveden alası bulunamazdı, lakin o tarihte Amerika’da hiç deve bulunmuyordu. Kongrenin kararı ve makul bir bütçe ile Amerikalı yetkililer Bab-ı Ali ile irtibata geçer. Dönemin padişahı Sultan Abdülmecid Amerikalılara en iyi cinsten 6 deve hediye edilmesini buyurur. Abdülmecid, hediyenin bedelini bizzat kendisi ödemiştir.
DEVELERLE BİRLİKTE TÜRK ÇOBANDA GİDER AMERİKAYA
Amerikalı organizatör Porter, hükümete yazdığı bir raporda o dönemle ilgili söylemiştir; ‘Yarın yola çıkıyoruz. Mükemmel bir deve yükü ile geliyoruz. Altı tanesi Sultan Abdülhamit padişahın hediyesi… 44 deveyle birlikte Teksas’a gidecek iyi adamlar da bize eşlik edecek. İşleri bittiğinde hükümet kendilerini serbest bırakacak.’’. Gemide develere sekiz kadar da Osmanlı görevlisi eşlik etmektedir. Bunlardan bir tanesi bu deve birliğinin başındaki Hacı Ali ismiyle bilinen bir Levantendi. Hacı Ali’nin nerede doğduğu tam olarak bilinmiyor. Ürdün, Suriye, Lübnan gibi muhtelif rivayetler var. Rum olduğunu ve genç yaşta ihtida ettiğini, hacca gidip hacı unvanını aldığını söyleyenler de var.
VE HAZİN SON BAŞLIYOR
Deve birliği Teksas ve Kaliforniya arasında çok başarılı ring seferleri düzenler. Başlangıçta her şey güzel gitmektedir. Ta ki Kongre, Hacı Ali’nin deve birliğini fonlamayı sonlandırana kadar. Deve birliği lağvedilse bile bu tecrübe Hacı Ali için eşi bulunmaz ve renkli bir tecrübeydi. İşine son verildiğini, develerinin satıldığını veya çöle salınıp elden çıkartıldığını gören Hacı Ali, hayatının en zor kararını verme noktasındadır: ya ülkesine geri dönecek ya da bu yabancı ülkede kalacaktı. Hacı Ali Amerika’da kalmayı tercih eder ve Tucson’da Gertrudis Serna ile evlenir. Develerle olan macerasını geride bırakırken, Amerikan çöllerinde deve birliği idare eden yetenekli ve eğlenceli bir karakter olarak efsanevi bir nam salar. 1880’de Philip Tedro ismini alarak Amerikan vatandaşı olur ve şansını ulaşım ve maden alanlarında dener. Yaşamının son yıllarını Arizona’da geçirir ve 1902’de vefat eder. Ömrü boyunca gurbette kalan namı değer Hi Jolly, 67 yaşında Colorado topraklarında hayatını kaybetti. Altınla kafayı bozan devecinin, öldüğünde cebinde sadece 60 sent vardı.
VEFA ÖRNEĞİ ANIT
1935 yılında Arizona valisi Benjamin Moeur Hacı Ali için şehirde “Hi Jolly Anıtı” adıyla küçük bir anıt yaptırdı. Küçük bir piramidin üzerinde oturtulmuş bakır bir deveden oluşan anıt bugün Arizona’daki Quartzsite Mezarlığı’nda en sık ziyaret edilen yerlerden biri. Dahası, her sene 10 Ocak’ta Hacı Ali/Hi Jolly adı ile kabrinin civarında yerel bir festival düzenleniyor. Hatta Hi Jolly isminde bir Osmanlı vatandaşının Amerika’nın güneybatısındaki maceralarını anlatan bir halk şarkısı da var.
Kaynak: https://www.sabah.com.tr/yazarlar/ibrahim__kalin/2014/12/24/haci-aliden-hi-jollyye
Kaynak : http://www.ensonhaber.com/deveci-haci-alinin-amerika-ticareti.html