Köprüden geçerken dua edilen köprü

Mimar Sinan’ın tüm eserleri ayrı bir güzelliktedir. B.Çekmece’de Kanuni Sultan Süleyman’ın emri ile yapımına başlayıp Sultan 2.Selim döneminde biten bu köprüden şu ana kadar geçenler, kıyamete kadar geçecek olanlara dua edildiğini biliyor muydunuz?  Evet, Mimar Sinan, köprüden geçenler yorulduğunda dinlensin diye köprü üzerine köşkler yaptırmış. Hem dinlensin hem de seyretsin diye. Hem de geçenlerin gafletle geçmesin diye tefekkür etmesini tavsiye etmiştir. Asya’yı Avrupa’ya bağlayan köprümüz 15 Temmuz Şehitler Köprüsü olarak biliriz ama bu köprü de çok önemlidir. Sadece İstanbul’u değil tüm Türkiyeyi Avrupa’ya ilk defa bağlayan önemli bir köprüdür. İşte diğer detaylar şöyle:

BİZANS DÖNEMİNDE AHŞAP KÖPRÜ VARDI
Kaynakların verdiği bilgiye göre bu köprü üzerinde Bizans döneminde de döneminde burada ahşap bir köprü bulunur. Köprü çok dar olduğundan olacak adı Karınca Geçidi olarak isimlendirilmiştir. Geçit bir depremde yerle yeksan olunca Ayasofya’yı, Yerebatan Sarnıcı’nı yaptıran Justinyen depreme daha dayanıklı olsun diye köprüyü, yığma taştan yaptırır. İstanbul’u Avrupa’ya bağlayan tarihi ticaret yolu üzerinde, Büyükçekmece Gölü’nün Marmara Denizi ile birleştiği noktada yapılmıştır. Mimar Sinan tarafından inşa edilen köprü, İstanbul’a 36 km uzaklıkta yer almaktadır. Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) Zigetvar Seferi’ne çıkarken, ordunun, Büyükçekmece Gölü ile denizin birleştiği bu noktadan sallarla karşıya geçmekte çok zorlanması üzerine buraya köprü yapılmasını emretmiştir. Ancak Kanuni Sultan Süleyman, Zigetvar Kuşatmasında öldüğü için köprü, oğlu II. Selim zamanında, 1567’de tamamlanmıştır.
GÖLÜN SULARI BÜYÜK TULUMBALARLA BOŞALTILIYOR
Köprünün yapımına hemen taşları getirip başlanmıyor tabi. Önce gölün suları boşaltılıyor. Hem de büyük tulumbalar kullanılarak. Mimar Sinan’ın “Köprü, eserlerimin içerisinde şaheserimdir.” dediği bu köprü, 636 metre uzunluğunda, 7,17 metre genişliğindedir. 4 ayrı bölümden ve 28 kemerden oluşan köprünün yapımı sırasında,  40.000 m³ taş kullanılmıştır. Köprünün ortasında beyaz mermer üzerinde Karahisarî Hasan Çelebi tarafından Arapça yazılan hat ile “Arap ve Acem ülkelerinin sultanı Sultan Süleyman Han oğlu Sultan Selim Han” adına olduğu belirtilen bir tarih düşme yazısı bulunmaktadır:

“Dedi târihin Hüdâyî ol zaman
Yapdı âb üzere bu cisri Selim Han sene 957

YABANCI YAZARLARIN ÖVDÜĞÜ KÖPRÜ
 17. yüzyıl İstanbul’unu anlatan Eremya Çelebi Kömürciyan İstanbul Tarihi adlı kitabında seyyahların “Büyükçekmece’de en çok dikkate şayan bina olarak büyük taş köprüyü” dile getirdiklerini yazmıştır. Bu seyyahlardan biri de Venedik balyosu Jacobo Soranzo idi. Köprü güzelliği ile herkesin dikkatini çekmiştir. Avrupa’dan gelen herkesin övgülerle bahsettiği bu güzel köprüyü mimarı da övmüştür. Koca Sinan tezkirelerde Büyükçekmece’deki şaheserine genişçe yer verir ve köprüyü hem mimari hem de estetik açılardan över. Köprüye hayran olan sadece Koca Sinan değildir. Sinan’ın türbe yazıtını yazan Sai Mustafa Çelebi de övgülerini dile getirmiştir: “Çekmece köprüsüne çektiği yüce kemer gökyüzü aynasındaki samanyolunun bir eşidir” der. Ayrıca Evliya Çelebi de Seyahatname’sinde köprünün çok sağlam olduğunu belirtmiş, hatta her bir kemerinin gökkuşağına benzediğini ifade etmiştir. Büyükçekmece Köprüsü bir şaheserdir çünkü Sinan’ın ustalık eseri olan Selimiye Camii ve Külliyesi’nden hemen önce inşa edilmiştir.

  • MİMAR SİNANIN İMZASI ÇALINIYOR
    Her eserin ustası imza atar eserinin bir kenarına. İşte Mimar Sinan’da atmıştır aslında köprüye imzasını ama Semavi Eyice’nin verdiği bilgiye göre 1960’lı yıllarda Sinan’ın imzasının olduğu yerde bir hazine olduğuna inandırılan iki kişi Sinan’ın imzasını parçalamıştır.  Erdem Yücel’in verdiği bilgiye göre ise Büyükçekmece Köprüsü “1970’te onarılmış, kitabenin benzeri de yazılarak yerine konmuştur.” Koca Sinan 16. yüzyılın en büyük mimari dehasıdır ve Klasik Dönem Osmanlı Mimarisinde sadece cami ve külliyeleri ile değil inşa ettiği köprülerle de adından çokça söz ettirir.
    SİNAN TARAFINDAN YAPILAN 12 KÖPRÜ VAR
    Mimar Sinan’ı aslında biz sadece cami inşa eden bir mimar olarak biliriz ama onun aslında 12 köprünün de mimari olduğunu biliyor muydunuz? Sinan’ın yaptığı köprülerden 8 tanesini tezkirelere kayıt ettirmiştir. Kazım Çeçen “XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Yapılan Köprüler” adlı makalesinde günümüzde Sinan’a ait 12 köprü olduğunu iddia etmektedir. Çünkü Çeçen’e göre tezkirelerde geçmeyen 4 köprü mimari ve mühendislik açılarından Sinan’ın diğer köprülerine benzemektedirler. Çeçen Sinan’ın listesine aşağıdaki köprüleri de eklememiz gerektiğini ifade etmiştir.
    Edirne’de (Sarayiçi) Kanuni Sultan Süleyman Köprüsü
    Edirne’de Yalnızgöz Köprüsü
    Gebze’de Dil Deresi üzerinde Kanuni Sultan Süleyman KöprüsüBo
    lvadin’de Kırkgöz Köprüsü’nün tamiri ve uzatılması

KÖPRÜ ÜZERİNDE İKİ TANE DE SEYİR KÖŞKÜ VAR
Büyükçekmece Köprüsü’nün Avrupa istikametindeki ilk köprüde karşılıklı iki tane seyir köşkü, dördüncü ve en büyük köprüde ise tarih köşkü vardır. Mimar Sinan köprüden geçen yolcuların dinlenmesi ve dinlenirken deniz ve göl manzarasını seyretmeleri için seyir köşkü yapmayı ihmal etmemiştir. Farklı büyüklükte ve uzunlukta 4 ayrı köprünün birbirine yapay adalarla eklenerek uç uca birleştirilmesinden oluşan bu şaheser 635,57 metre uzunluğunda 7,17 metre genişliğindedir. Koca Sinan köprüyü inşa etmeden önce zemini incelemiş, “köprü ayaklarını ahşap kazıklı temel sistemine oturtmuş” ve köprüyü deniz tarafına inşa etmiştir. Sinan tezkirelerde de zaten deniz tarafının daha sağlam olması nedeniyle böyle bir tercih yaptığını da belirtmiştir. Karşılıklı ilerleyen iki kervanın geçebileceği genişlikteki köprünün malzemesi ile ilgili bilgileri Orhan Bozkurt’un doçentlik çalışmasından alıyoruz. Bozkurt, köprünün bol fosilli orta Eosen devrine ait Nümüliteleri içeren bir kalkerden inşa edildiğini belirtmektedir ve bu kalker Hadımköy civarında büyük sahalar kaplamaktadır. Bozkurt’un verdiği bu bilgiye göre köprü inşasında kullanılan kalker taşları Hadımköy’den getirilmiştir. Sinan’ın mimari bilgisi ve hüneriyle yeniden şekillenen kalker taşları köprüde hayat bulmuştur.

 

Kaynaklar:

  1. http://www.bcekmece.bel.tr/tr-tr/Buyukcekmece/Ilcemizde-Yasam/TarihiYerler/Sayfalar/Buyukcekmece-Koprusu.aspx
  2. http://www.academia.edu/19908562/Mimar_Sinan%C4%B1n_K%C3%B6pr%C3%BCleri
  3. http://www.bcekmece.bel.tr/tr-tr/Buyukcekmece/Ilcemizde-Yasam/TarihiYerler/Sayfalar/Buyukcekmece-Koprusu.aspx